مردم در هر شبکه‌ی اجتماعی بیشتر چه محتواهایی را دنبال می‌کنند؟
مردم در هر شبکه‌ی اجتماعی بیشتر چه محتواهایی را دنبال می‌کنند؟
در جهان معاصر شناخت دقیق از رفتار کاربران فضای مجازی نه‌تنها برای بازاریابان و برندها اهمیت حیاتی دارد بلکه برای سیاست‌گذاران فرهنگی، محققان اجتماعی و حتی کاربران عادی می‌تواند افق‌های جدیدی بگشاید. تصویری که مشاهده می‌کنید، بر اساس آمار و بررسی‌های دقیق اینفلوینسرهای اینستاگرام، تلگرام، توییتر(ایکس)، یوتیوب، روبیکا و ایتا توسط پلتفرم IN6.IR گردآوری شده و در خرداد 1404 منتشر شده است. در این پژوهش تلاش کردیم با بررسی دنبال‌کنندکان اینفلوینسرهای ایرانی در 6 پلتفرم مهم و پرکاربرد، تصویری شفاف از دسته‌بندی موضوعی آن‌ها ترسیم کنیم.
ما با یک تقسیم‌بندی آشکار روبه‌رو هستیم:
• از یک‌سو پلتفرم‌هایی مثل اینستاگرام و یوتیوب که کاربران عمدتاً به دنبال سرگرمی، موسیقی، چهره‌ها و محتوای سبک هستند.
• از سوی دیگر پلتفرم‌هایی مثل تلگرام، توییتر (X) و ایتا که کاربران بیشتر سیاسی، خبری، تحلیلی یا گاهی مذهبی فکر می‌کنند.
توزیع علایق کاربران نشان‌دهنده دو قطبی شدن فضای مجازی ایران است
جامعه سرگرمی‌محور (دنبال فرار از واقعیت و تفریح) در مقابل جامعه آگاه و مسیله‌محور (دنبال اخبار، تحلیل و تاثیرگذاری اجتماعی).
اینستاگرام، پادشاه برندینگ فردی (Personal Branding)
نکته مهم اینجاست که 14٪ کاربران اینستاگرام دنبال سلبریتی‌ها (بازیگران و خواننده‌ها) هستند. این یعنی:
• اگر کسی بخواهد چهره عمومی شود یا برند شخصی بسازد، اینستاگرام بهترین پلتفرم است.
• محتوای تصویری، سبک زندگی (lifestyle)، آشپزی، خوانندگی، ورزش و موسیقی اینجا بازدهی بسیار بالایی دارد.
تلگرام و توییتر، خط مقدم نبردهای خبری و سیاسی
با توجه به اینکه بیش از نیمی از کاربران تلگرام و توییتر دنبال اخبار و سیاست هستند، این دو شبکه در ایران به نوعی به جایگزین رسانه‌های سنتی تبدیل شده‌اند. به‌ویژه تلگرام، که قابلیت انتشار محتواهای بلند و چندرسانه‌ای را دارد، محل انتشار اخبار، گزارش‌ها و تحلیل‌ها شده است.
فعالان رسانه‌ای، خبرنگاران، تحلیلگران سیاسی و سازمان‌های مدنی باید روی این دو پلتفرم سرمایه‌گذاری بیشتری برای افزایش نفوذ رسانه‌ای و آگاهی‌بخشی داشته باشند.
یوتیوب، پلتفرم سرگرمی و موسیقی
40 درصد کاربران یوتیوب دنبال محتوای موسیقی و سرگرمی‌اند. این درصد بالا نشان می‌دهد که با وجود فیلترینگ، کاربران ایرانی همچنان حاضرند مشکلات فیلترشکن و مصرف اینترنت بالا را بپذیرند تا محتوای سرگرمی را تماشا کنند که می‌توانند در سایر پلتفرم‌ها نیز آن‌را بیایند. گرچه فضای آزادتر، کمی با کیفیت‌تر و محتوای ویدیویی طولانی‌تر سبب شده که این پلتفرم مورد توجه ایرانیان قرار بگیرد. برای تولید محتواهای طولانی‌تر، در سطح جهانی و محتواهای ویدیویی این پلتفرم بهترین گزینه خواهد بود.
روبیکا و ایتا، سنگرهای کاربران محافظه‌کارتر
• روبیکا توانسته با ترکیب سرگرمی و محتواهای اجتماعی و حتی مقداری سیاسی، سهم خوبی بگیرد.
• ایتا عمدتاً پایگاه کاربران مذهبی‌تر و سنتی‌تر است؛ محتوای ارزشی، مذهبی و سیاسی در آن بیشترین بازدهی را دارد.
برای فعالان فرهنگی، مذهبی یا رسانه‌های ارزشی، ایتا و روبیکا بستر کم‌رقابت‌تر و مخاطب دقیق‌تر دارند.
این داده‌ها چند خلا مهم هم نشان می‌دهد:
• پزشکی و سلامت، روانشناسی و مشاوره و دانش و تکنولوژی سهم کمی دارند. این یعنی هنوز رقابت پایین و نیاز بالا وجود دارد. اگر کسی وارد تولید محتوای تخصصی در این زمینه‌ها شود، زودتر می‌تواند مخاطب وفادار بگیرد.
حال ببینیم براساس این آمار در IN6 هر پلتفرم به طور خاص دارای چه دسته‌بندی موضوعی میان اینفلوینسرها و صفحات پرمخاطب هستند؟
1. اینستاگرام — دنیای سرگرمی، چهره‌ها و زندگی روزمره
محتوای بصری و جذابیت تصویری بالا
• بازیگران سینما و تلویزیون 14درصد
اینستاگرام به علت ماهیت بصری و قابلیت انتشار عکس و ویدیو، مکانی ایده‌آل برای دنبال کردن چهره‌های شناخته‌شده است. بازیگران، با انتشار تصاویر شخصی، پشت‌صحنه فیلم‌ها و تبلیغات، مخاطبان زیادی جذب می‌کنند.
• خواننده‌ها 11درصد ؛ موسیقی 3درصد
محتوای موسیقی، کنسرت‌ها، پشت‌صحنه آهنگ‌ها و زندگی شخصی خوانندگان جذابیت بالایی دارد.
• سرگرمی 8درصد و کمدی 5درصد
محتواهای کوتاه، طنز، میم‌ها و چالش‌های سرگرم‌کننده در اینستاگرام بسیار محبوب‌اند. از طرفی در سال‌های اخیر واینرها با تولید محتواهای با کیفیت در اینستاگرام، تاثیرگذاری بالایی در این زمینه داشته‌اند. کاربران اینستاگرام تمایل دارند اوقات فراغت خود را با محتوای سبک، چهره‌محور و سرگرم‌کننده پر کنند.
2. تلگرام — منبع خبر و تحلیل
قابلیت کانال‌های خبری و انتشار سریع اطلاعات
• آی‌تی 22درصد
بیشترین مخاطب در این پلتفرم را کانال‌های پروکسی تشکیل داده‌اند. این روند نشان می‌دهد که با وجود فیلترینگ، کاربران همچنان در تلاشند که به هر نحوی به تلگرام متصل شده و اخبار و اطلاعات خود را از این پلتفرم دریافت کنند.
• اخبار 17درصد ؛ سیاسی 4درصد
تلگرام بیشترین سهم کاربران علاقه‌مند به اخبار و سیاست را دارد. این پلتفرم به علت امکان عضویت در کانال‌های خبری بزرگ و انتشار سریع و بی‌واسطه اخبار، مرجع اصلی پیگیری تحولات روز است.
• خدمات ارزی، بانکی و سرمایه‌ای 7درصد
تلگرام محیطی مناسب برای محتواهای آموزشی، تحلیل بازار و کسب‌وکار است. کاربران تلگرام دنبال اطلاعات عمیق‌تر، تحلیل‌های اقتصادی، سیاسی و آموزشی هستند. تلگرام محل تعامل حرفه‌ای‌تر و جدی‌تر در مقایسه با اینستاگرام است.
3. توییتر (X) پاتوق سیاسیون
فوریت، اختصار و فضای بحث‌برانگیز
• سیاسی 51درصد ؛ خبری 9درصد
توییتر در ایران پلتفرم اصلی مباحثات سیاسی، اجتماعی و تحلیلی است. کاربران اخبار فوری، تحلیل‌های کوتاه و نظرات خود را با هشتگ‌ها به اشتراک می‌گذارند.
• روزمره‌نویسی 8درصد
از موضوعات مورد توجه، روزمره‌نویسی در فضای توییتر است. این پلتفرم با نوشتار اختصاری که داشته است، مخاطبان خاص خود در بخش روزمزه‌نویسی را به خود جذب کرده است.
کاربران توییتر عموماً تحصیل‌کرده‌تر، سیاسی‌تر و فعال‌تر از سایر پلتفرم‌ها هستند. حضور خبرنگاران، فعالان مدنی و سیاست‌مداران در این شبکه چشمگیر است.
4. یوتیوب — بستر ویدیوی سرگرم‌کننده
ویدیومحور بودن و محتواهای بلند
• سرگرمی 32درصد ؛ گیم 9درصد؛ کمدین 7درصد ؛ خواننده 10درصد ؛ موسیقی 6درصد
یوتیوب محل اصلی مشاهده موزیک‌ویدیوها، فیلم‌های کوتاه، کلیپ‌های سرگرم‌کننده و طنز است.
محتواهای آموزشی در قالب آموزش مهارت‌ها، اطلاعات عمومی و دانستنی، گیم و تکنولوژی، ورزش و... در این شبکه بسیار پرطرفدار است. کاربران یوتیوب برای یادگیری مهارت‌ها، مشاهده برنامه‌های تصویری و شنیدن موسیقی زمان می‌گذارند و تعامل عمیق‌تر دارند.
5. روبیکا — شبکه اجتماعی چندمنظوره ایرانی
تنوع موضوعات و ادغام پیام‌رسانی با شبکه اجتماعی روبیکا، با الگوبرداری از اینستاگرام و تلگرام، محیطی چندکاربرده ایجاد کرده است که هم برای سرگرمی و هم برای اطلاعات روزانه مناسب است.
• سیاسی - تاریخی 19درصد
علاقه‌مندی کاربران ایرانی به موضوعات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی در روبیکا مشهود است.
• موسیقی 14درصد؛ سینما و تلویزیون و فیلم و سریال، 13درصد، موضوعات احساسی 10درصد و ورزشی 9درصد
روبیکا ترکیبی از ذایقه‌های مختلف ایرانی را پوشش می‌دهد و به علت بومی بودن، بخشی از کاربران محافظه‌کارتر و نوجوانانی که کمتر دسترسی به فیلترشکن دارند نیز به آن تمایل بییشتری دارند.
6. ایتا — پایگاه کاربران مذهبی و سنتی
تمرکز بر محتواهای ارزشی و مذهبی
• مذهبی و عرفان 13درصد و سیاسی 23درصد
ایتا محل تجمع کاربران علاقه‌مند به محتواهای مذهبی، ارزشی و سنتی است.
• روانشناسی و مشاوره 9درصد ؛ خوراکی و آشپزی 9درصد
کاربران ایتا عموماً دارای نگرش مذهبی‌تر، فرهنگی‌تر و محافظه‌کارتر هستند و این فضا را به عنوان جایگزین امن‌تر تلگرام و واتساپ می‌بینند.
این آمارها در IN6.IR به روشنی نشان می‌دهند که هیچ پلتفرمی تمام ذایقه‌ها را به یک اندازه پوشش نمی‌دهد. هر پلتفرم جایگاه خاص خود را دارد و بسته به نوع محتوا و جامعه هدف، کاربران به آن‌ها گرایش پیدا می‌کنند.
برای موفقیت در هر شبکه اجتماعی، شناخت درست از ذایقه مخاطبان آن شبکه ضروری است. استراتژی محتوا باید متناسب با علایق کاربران هر پلتفرم طراحی شود تا اثربخشی بالاتر داشته باشد.